Ai trong chúng ta mong muốn sống trong một không gian công bằng. Nhưng thế giới như thế nào là xã hội công bằng? Bạn có có khi nào thử trả lời tốt chưa, câu trả lời của bạn và lý lẽ của bạn là gì? Triết gia chính trị, giáo sư giảng dạy tại ĐH Harvard, Michael Sandel cho rằng:

Câu hỏi một xã hội có công bằng k chính là hỏi cách phân phối những điều chúng ta được thưởng – thu nhập và sự giàu có, trách nhiệm và quyền lợi, quyền lực và cơ hội, chức vụ và danh dự. Một thế giới công bằng cung cấp những thứ này đúng cách, mỗi người nhận đúng phần mình đáng được hưởng. Nhưng câu hỏi khốn khó là ai xứng đáng được hưởng gì, và vì sao.

[Sách hay mỗi ngày] Review sách phải trái đúng sai – ATPBook.vn

Phải trái đúng sai (tên gốc: Justice, What ‘s the right thing to do?)  là quyển sách của ông nhằm sử dụng rõ những tiêu chuẩn của một thế giới công bằng.

Một cuốn sách thuộc triết học, và cả chính trị nữa ư. Bạn có đã tự hỏi “Mình nên té xa khỏi cuốn sách đó k đây nhỉ?”

Nếu bạn cảm thấy mình k có chút ưu tư gì về Công lý, Công bằng trong không gian thì lẽ k cần phải đọc cuốn sách này. Vì đây k phải là cuốn sách để giải trí, để đọc cho vui. Không hề vui vẻ một tí nào khi bị bắt phải suy nghĩ một phương thức sâu sắc về Đâu là điều đúng đắn nên làm.

Và nó sẽ làm tốn kha khá thời gian và năng lượng thần kinh của bạn. Không phải bởi cách viết tốt từ ngữ khó hiểu, ngược lại, cuốn sách đã trình bày vấn đề này theo cách dễ hiểu nhất rồi. Nhưng chủ đề là ở chỗ, chủ đề mà cuốn sách đã hướng tới vốn dĩ k phải là một chủ đề đơn giản.

Bạn thấy đấy, không rõ ràng, dễ hiểu, dễ tiếp nhận giống như luật giao thông. Xã hội chúng ta còn hàng tá tá những vấn đề mà đúng sai chưa thể rạch ròi. Ở đó,  Công lý, Đâu là điều đúng đắn nên làm?  chạm tới khu vực chưa thể tìm được tiếng nói chung ở mọi người, và trở thành một câu hỏi hóc búa thực sự.

Một quyển sách thuộc triết học thật khó để được nhìn thấy là một quyển sách ly kỳ, hấp dẫn. Nhưng cách thức tiếp cận của tác giả khiến cho nội dung của cuốn sách trở nên thiết thực chứ k phải là một bài giảng về triết học vô ích. Hơn thế nữa, cuốn sách này, nó thực sự hấp dẫn đấy ạ.

Cuốn sách gồm 10 chương xoay quanh câu hỏi một xã hội nên ntn mới được gọi là công bằng. Khởi đầu mỗi chương, ta sẽ được biết về một vấn đề nan giải chưa tìm được câu trả lời thỏa đáng. Có nên ban hành luật cấm phá thai? Có nên cho phép thuê người thực hiện thay nghĩa vụ quân sự? Có nên cho phép hôn nhân đồng giới? Trợ tử là đúng good sai?… Và tác giả sẽ đi sâu vào các lý lẽ đằng sau những quan niệm quyết định xem đâu mới là lựa chọn đúng đắn hơn.

Người đọc sẽ được tiếp cận ba góc nhìn về công lý: TỰ DO, PHÚC LỢI và ĐẠO ĐỨC.

Nếu giống như công lý được tách ra sử dụng ba phần riêng biệt: Đảm bảo Tự do cá nhân, Tối đa hóa lợi ích cho mọi người, Ưu tiên các giá trị đạo đức. Bạn sẽ like phần nào nhiều hơn? Sẽ ntn nếu người xung quanh đều tự do làm theo ý mình? Sẽ như thế nào nếu chỉ ưu tiên tối đa hóa phúc lợi xã hội? Sẽ như thế nào pháp luật chỉ dựa vào các giá trị đạo đức một phương thức tuyệt đối?

Tác giả sẽ cho người ta thấy một viễn cảnh mà trong đó luật pháp chỉ ưu tiên đảm bảo tự do, hoặc chỉ ưu tiên cho lợi ích, hoặc chỉ gồm các niềm tin về đạo đức. Tác giả nghiên cứu rất cặn kẽ cả ưu thế lẫn nguy cơ của ba cách tiếp cận công lý này. Suốt cuốn sách, tác giả k những chỉ ra những lý lẽ của những triết gia từ cổ đại đến hiện đại mà còn đem đến những quan niệm của các chính trị gia, nhà báo, những nhà hoạt động xã hội trong những chủ đề được đề cập. Và đến chương cuối cùng, ta sẽ biết lựa chọn của tác giả, và lý lẽ của chính ông.

Đâu là điều đúng đắn nên làm?  Một câu hỏi mà nếu như nỗ lực tìm kiếm câu trả lời đến tận cùng, ta sẽ gặp ngay những xung đột trong chính hệ giá trị của mình. Bằng cách thức theo dõi những nghiên cứu sâu sắc của tác giả, chính người đọc (như tôi đây) cũng vừa mới tự làm rõ những quan điểm của chính mình mình về sự công bằng trong xã hội.

Cuốn sách cũng đang chỉ ra sự phức tạp của việc thiết kế một không gian công bằng sao cho được tất cả người xung quanh đều công nhận. Những thách thức mà một người hoạt động chính trị chân chính (vâng, tất nhiên là chỉ những người chân chính) phải đối mặt.

Ở một phạm vi nhỏ hơn, trong những cuộc bàn luận nhỏ lẻ. Tôi nhận ra rằng, cuốn sách đủ nội lực giúp chúng ta hiểu sâu hơn những quan niệm cá nhân, hiểu được những suy nghĩ về giá trị ẩn sau ý kiến của một người về điều gì là đúng, điều gì là sai.

Cuối cùng thì,  Phải trái đúng sai  là một cuốn sách khiến tôi nhận ra rằng thế giới này mới khó khăn và rườm rà làm sao.